Owocne badania archiwalne

15 listopada 2019 roku — w ramach pracy nad projektem ERC KaraimBIBLE — w archiwum prywatnym prof. Tadeusza Kowalskiego (1889–1948) w Krakowie odnaleziono rękopis karaimski zawierający bardzo wartościowy przekład Pięcioksięgu na język karaimski. Rękopis pochodzi z 1722 roku — pracę nad nim ukończono 7 grudnia 1722 roku. Osoba, która dokonała przekładu była zarazem kopistą dzieła. Był nim Simcha z Kukizowa syn Chananela z Derażna, hazzan w Kukizowie od ok. 1709 roku do roku 1723. Urodził się podług wszelkiego prawdopodobieństwa w Trokach, jednak w 1688 roku przeprowadził się do Kukizowa jako jeden z założycieli tej gminy karaimskiej. Zmarł 27 marca 1723 w Kukizowie.

W literaturze fachowej ostatnia wzmianka o tym rękopisie pochodziła z 1929 roku. W swej pracy pod tytułem Karaimische Texte im Dialekt von Troki wydanej jako 11 tom Prac Komisji Orientalistycznej Polskiej Akademii Umiejętności prof. Tadeusz Kowalski cytuje krótki fragment tego rękopisu i zaznacza, że rękopis jest w posiadaniu Dr. Zachariasza Nowachowicza (1883–1960) w Haliczu. Rękopis udało się zidentyfikować, mimo że we wspomnianej pracy data i miejsce powstania rękopisu została mylnie podana. Omawiany zabytek piśmiennictwa karaimskiego został odnaleziony i zidentyfikowany przez dr. hab. Michała Németha i dr Annę Sulimowicz-Keruth we współpracy z dr Urszulą Lewicką-Rajewską.

Rękopis ten zawiera drugi najstarszy znany nam przekład Pięcioksięgu na język karaimów polsko-litewskich — najstarszy przekład jest o dwa lata starszy i jest dziełem tego samego tłumacza. Odkryty rękopis jest napisany pismem hebrajskim i jest tylko częściowo wokalizowany. Poniżej przedstawiamy pierwszą stronę tekstu karaimskiego:

Karta 3 recto rękopisu