Informacje ogólne

KaraimBIBLE to finansowany przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych (European Research Council — ERC) projekt badawczy, w ramach którego powstanie cyfrowe wydanie całej Biblii w trzech dialektach karaimskich, opartej na nieedytowanych tekstach utrwalonych pismem hebrajskim (XVII–XX w.). Najstarsze teksty karaimskie otrzymają bardzo szczegółowe opisy językowe i paleograficzne. Ponadto zrekonstruowany zostanie proces powstania Biblii karaimskiej oraz zbadana zostanie relacja między różnymi odmianami półkursywnego pisma hebrajskiego używanego przez Karaimów na Krymie oraz na terenach polsko-litewskich. Połączenie tradycyjnych i wspomaganych komputerowo metod badawczych dostarczy istotnych danych na temat wczesnej historii języka karaimskiego oraz jego miejsca w grupie języków tureckich.

Aby zrealizować powyższe zadania badawcze, w ramach projektu powstanie cyfrowa edycja krytyczna, dostępna on-line, wyposażona w bazę leksykograficzną. Wspomniana platforma będzie złożonym narzędziem badawczym opartym na technologii tzw. sieci semantycznej (ang. Semantic Web).

Karaimi to niewielka grupa etniczna wyznająca Karaimizm. Współcześnie jest ona jedną z czterech uznanych prawnie mniejszość etnicznych w Polsce. Historycznie rzecz ujmując, ich językiem ojczystym jest należący do grupy języków tureckich język karaimski, używany również przez Karaimów litewskich. W chwili obecnej jest to język zagrożony wymarciem.

Znaczenie języka karaimskiego dla turkologii jako całej dyscypliny nauk humanistycznych jest nieocenione. Jest to język, który zachował liczne archaizmy istotne dla badań historycznojęzykowych. Wynika to z faktu, że Karaimi przez wiele stuleci żyli otoczeni przez Słowian.

Jednak tylko nieznaczna część ich spuścizny piśmienniczej jest znana badaczom. Szczególnie słabo znane są przekłady Biblii hebrajskiej (Tanachu), które są zarazem najstarszymi źródłami pisanymi tego języka. Większość z nich, w tym najstarszy przekład tekstów biblijnych (przekład Tory z XV wieku), nie doczekała się należytej edycji. Skutkiem tego stanu rzeczy jest to, że dane językowe z tego języka nie mogą być w pełni wykorzystywane w badaniach historyczno-porównawczych. Ów stan rzeczy ma jednak również wymiar kulturowy: nie ma dziś takiego wydania Biblii hebrajskiej w języku karaimskim, z którego przedstawiciele tej mniejszości mogliby skorzystać podczas praktyk religijnych. Istniejące przekłady są „zamknięte” w trudno dostępnych rękopisach lub bardzo rzadkich drukach napisanych lub wydrukowanych pismem hebrajskim – pismem, którego dziś Karaimi czytać już nie potrafią. Edycja i należyte opracowanie tych źródeł jest więc nie tylko ważnym wyzwaniem naukowym, ale ma również kluczowe znaczenie dla zachowania zagrożonej kultury karaimskiej, biorąc pod uwagę fakt, że fundamentem religii karaimskiej jest Biblia hebrajska traktowana jako jedyne źródło wartości moralnych (Karaimi odrzucają Talmud).

Projekt będzie realizowany w Ośrodku Dokumentacji Językowej Instytutu Językoznawstwa i Przekładoznawstwa UJ we współpracy z Uniwersytetem w Uppsali (Szwecja).

Kierownikiem projektu jest dr hab. Michał Németh, prof. UJ, MAE.

Czas trwania projektu to 72 miesiące (2019–2025). Łączny budżet wynosi 1,48 m. euro.

Oficjalny akronim projektu: KaraimBIBLE.

 

Acknowledgements

The project leading to this application has received funding from the European Research Council (ERC) under the European Union's Horizon 2020 research and innovation programme (grant agreement No 802645).